Prijscompensatie
Tijdens onderhandelingen over een nieuwe CAO willen werknemers vaak meer loon, terwijl werkgevers de lonen graag houden voor wat ze zijn. Eén van de redenen dat werknemers om loonsverhoging vragen, is omdat de prijzen in de winkels zijn gestegen. Wanneer de lonen gelijk blijven en de prijzen stijgen, daalt de koopkracht. Mensen kunnen met hetzelfde geld dus minder kopen. Werknemers willen hiervoor worden gecompenseerd. Een loonstijging die bedoeld als tegemoetkoming voor de gestegen prijzen, wordt prijscompensatie genoemd.
Prijscompensatie is dus een aanpassing van de lonen als gevolg van gestegen prijzen. Vaak is zo’n afspraak eenmalig en wordt er bij de volgende CAO-onderhandelingen weer opnieuw gekeken of er prijscompensatie zal worden toegepast. Het is ook mogelijk dat er in de CAO wordt vastgelegd dat de lonen, onder bepaalde voorwaarden, automatisch meestijgen met de prijsstijgingen. In dat geval wordt gesproken van automatische prijscompensatie.
Een andere reden waarom werknemers meer loon eisen, is omdat hun arbeidsproductiviteit is gestegen. Simpel gezegd willen werknemers een loonstijging, omdat ze harder zijn gaan werken. Als de lonen stijgen vanwege een hogere arbeidsproductiviteit, wordt gesproken van een initiële loonstijging.
De inflatie en de toename van de arbeidsproductiviteit bepalen voor het grootste deel de loonruimte tijdens de onderhandelingen. De loonruimte is het percentage dat de lonen maximaal mogen stijgen.