Er zijn natuurlijke personen en rechtspersonen. Natuurlijke personen zijn mensen zoals jij en ik. Zij gaan zelfstandig verplichtingen aan door bijvoorbeeld een telefoonabonnement of hypotheek af te sluiten. Een rechtspersoon kan dat ook. Het verschil tussen een natuurlijk persoon en een rechtspersoon is dat er geen sprake is van een mens van vlees en bloed, maar van een organisatie die de verplichtingen aangaat.
Definitie
Een rechtspersoon is een organisatie die als juridische eenheid (rechtssubject) opereert en eigen rechten en verplichtingen heeft die los staan van de rechten en verplichtingen van de eigenaar of bestuurder.
Waarom rechtspersoon?
Waarom zijn er rechtspersonen? Stel voor dat je in het bestuur zit van een voetbalvereniging. Na een tijdje blijkt dat het ledenaantal van de vereniging terugloopt en er te weinig geld is om de energierekening en de huur van de voetbalvelden te kunnen betalen. De energieleverancier en verhuurder sturen betalingsherinneringen en dreigen met incassobureaus. Wanneer jij als bestuurslid persoonlijk aansprakelijk zou zijn voor de rekeningen, was je waarschijnlijk nooit in het bestuur gegaan. Wanneer de schulden hoog zijn, moet je zelfs je huis, auto en andere bezittingen verkopen. Daarom is het zo geregeld dat niet jij, maar de vereniging contracten sluit met de energieleverancier en verhuurder van de voetbalvelden. Mocht het mis gaan, dan is de vereniging als rechtspersoon aansprakelijk, zonder dat jij daar zelf financieel de dupe van bent.
Er is een tweede en nog belangrijker reden waarom de voetbalvereniging een rechtspersoon is. Stel voor dat jij als bestuurder wel verantwoordelijk zou zijn voor alle rechten en verplichtingen. De leden van de voetbalvereniging zijn dan volledig afhankelijk van één persoon. Wanneer jij plotseling overlijdt, staan het eigendom van de vereniging en alle contracten op jouw naam. Dat betekent waarschijnlijk het einde van de vereniging. De meeste voetbalverenigingen bestaan al meer dan 100 jaar, omdat ze niet afhankelijk waren van één of een paar personen. Dat komt omdat het doel van de vereniging (voetballen) is losgekoppeld van personen. Wanneer een bestuurder vertrekt, staan er andere bestuurders klaar om de behartiging van het doel over te nemen. Een rechtspersoon wordt dan ook vaak in het leven geroepen rondom een doel en niet een persoon.
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid
In het voorbeeld hierboven wordt een voetbalvereniging als voorbeeld van een rechtspersoon gebruikt, maar er zijn ook andere organisatievormen die rechtspersoonlijkheid hebben. Volgens de wet hebben de volgende rechtsvormen rechtspersoonlijkheid:
- Besloten Vennootschap
- Naamloze vennootschap
- Coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij
- Vereniging
- Stichting
Oprichters hebben met de oprichting van een organisatie altijd een bepaald doel voor ogen. Het doel van de organisatie is van doorslaggevend belang bij de keuze voor een rechtsvorm. Een B.V. heeft als doel om winst te maken met een beperkt aantal eigenaren. Een N.V. wil winst maken met behulp van een groot aantal (wisselende) investeerders. Een coöperatie is een bijzondere verenigingsvorm waarbij ondernemingen onderling samenwerken aan een collectief belang. Een vereniging streeft een gemeenschappelijke wens na (voetballen, muziek maken) zonder winst te willen maken. Een stichting streeft een ideëel of sociale wens na, maar heeft geen leden zoals bij een vereniging wel het geval is.
Alle hierboven genoemde voorbeelden zijn privaatrechtelijke rechtspersonen. Dit zijn rechtspersonen voor particulieren. “Particulier” staat in dit geval voor organisaties die niet tot de overheid behoren. In de wet Rechtspersonen die een overheidstaak uitvoeren, worden een publiekrechtelijk rechtspersonen genoemd. Voorbeelden zijn het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen.
Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid
Er zijn ook organisaties die geen rechtspersoonlijkheid hebben, maar waarbij een natuurlijk persoon verantwoordelijk is voor de genomen beslissingen. De wet onderscheidt de volgende rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid:
- Eenmanszaak
- Vennootschap onder firma
- Commanditaire vennootschap
- Maatschap
Bekijk voor een overzicht deze pagina van de Kamer van Koophandel.
Een rechtspersoon is een organisatie die net zo mag handelen als jij en ik. De mensen in de organisatie worden niet persoonlijk aangesproken door bijvoorbeeld schuldeisers of bij een juridisch conflict, maar de organisatie zelf. Dit houdt in dat er bij een rechtspersoon geen sprake is hoofdelijke aansprakelijkheid, maar van een eigen rechtspersoonlijkheid van de organisatie als rechtssubject.
Handelingsbekwaamheid
Een natuurlijk persoon betaalt belasting, een rechtspersoon doet dat ook. Een natuurlijk persoon kan voor de rechter worden gedaagd, een rechtspersoon ook. Een natuurlijk persoon gaat verplichtingen aan, een rechtspersoon doet dat ook. Dit betekent dat er bij een rechtspersoon, net als bij natuurlijke personen, sprake is van handelingsbekwaamheid.
