Meestal wordt met een 24-uurseconomie bedoeld dat bedrijven dag en nacht doorwerken. 24 uur per dag, 7 dagen per week. Grote fabrieken waren de eersten die dag en nacht ‘doordraaiden’. Werknemers werken in ploegendiensten van bijvoorbeeld 8 uur. Hierdoor ontstaan drie ‘shifts’ waarbij een werknemer ochtend-, middag- of nachtdienst heeft.
The city that never sleeps, 24-uurseconomie van new york.
Voor bedrijven in de primaire sector (zoals aardgas- en ijzerertswinning) en de secundaire sector (zoals staalfabrieken, drukkers van ochtendbladen en elektriciteitsbedrijven) is een 24-uurseconomie niet nieuw. En ook van bakkers, artiesten, horecaondernemers en melkveehouders is bekend dat zij andere werktijden hebben dan mensen met een reguliere kantoorbaan. Voor deze bedrijfstakken bestond de 24-uurseconomie al lang. Toch heeft er de laatste decennia een grote verschuiving plaatsgevonden in de openingstijden van bedrijven die werkzaam zijn in de tertiaire sector. Winkels zijn steeds vaker in de avonduren en ook op zondag open. Veel bedrijven voelen zich zelfs gedwongen, omdat ze niet achter kunnen blijven bij hun concurrenten. De opkomst van internetwinkels heeft winkeliers er ook toe gedwongen om ruimere openingstijden te hanteren.
De term 24-uurseconomie kreeg vooral bekendheid door de voor sommigen omstreden verruiming van de winkeltijdenwet uit 1996. Hierdoor werd het voor detailhandels mogelijk om ´s avonds tot 22.00 u. en twaalf keer per jaar op ‘koopzondag’ open te zijn. Vooral christelijke politieke partijen zijn tegen dit besluit vanwege de te houden zondagsrust. De aanpassing van de wet wordt door tegenstanders beschouwd als een volgende stap naar een samenleving waar alles draait om consumeren en er geen ruimte meer is voor rust en bezinning.
In onderstaande VPRO-uitzending met de toepasselijke titel “Nooit meer slapen” wordt aandacht besteed aan het veranderende gedrag van de ‘moderne mens’ en de opkomst van de 24-uurseconomie in Nederland.
Nederland wordt langzaam een echte 24-uurs samenleving, een land waar ook midden in de nacht altijd alles mogelijk is.
Het begrip 24-uurseconomie kan betrekking hebben op de 24-uursproductie van fabrieken, maar ook op winkels die langer en vaker open zijn. Hierdoor kunnen klanten op elk gewenst moment hun behoeften bevredigen. Dat betekent dat er zowel voor producenten als consumenten een economie is ontstaan die zich steeds minder aantrekt van de biologische klok. Kijk bijvoorbeeld naar een bedrijf als Bol.com. Wanneer een klant ‘s avonds voor 22.30 u. een product bestelt, wordt het vaak de volgende dag al thuis bezorgd. ‘s Nachts worden de producten klaargemaakt voor verzending, zodat een transportbedrijf ´s ochtends vroeg al begint met rijden. Een ander voorbeeld is dat supermarkten als Jumbo en Albert Heijn in de grote steden met Pasen en kerst de hele dag open zijn.
Hieronder staat een overzicht van mogelijke voor- en en nadelen van een 24-uurseconomie.
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Toename arbeidsproductiviteit | Welzijn: dag- en nachtritme |
| Toename productie | Welzijn: prestatiedruk en stress |
| Efficiëntere inzet kapitaalgoederen | Bezinning: zondagsrust |
| Lagere werkloosheid | Concurrentienadeel kleine ondernemers |
| Verbetering concurrentiepositie | Aantasting sociaal leven door flexibele diensten |
| Directe behoeftebevrediging | |
| Flexibele dagindeling |
Voor producenten bestaan al jaren productiesystemen die 24 uur draaien. Of de 24-uurseconomie voor klanten bestaat, is maar de vraag. Bedrijven hebben nog altijd sluitingstijden en contact zoeken na kantoortijden leidt meestal naar een antwoordapparaat. Toch zijn er bedrijven die altijd bereikbaar willen of moeten zijn. Een voorbeeld is het “follow the sun” principe waarbij een multinational zijn helpsdesk of shared service centre over verschillende werelddelen verspreidt. Wanneer in Azië de zon ondergaat, neemt de helpdesk in Amerika de werkzaamheden over. Zo is het bedrijf 24 uur per dag bereikbaar voor bestellingen en vragen uit de hele wereld.
