In de bio-, gas-, metaal-, en olieindustrie wordt wel gesproken over ‘upstream’, ‘midstream’ en ‘downstream‘. Met upstream worden alle werkzaamheden bedoeld die te maken hebben met het zoeken naar en winnen van delfstoffen. Voorbeelden van delfstoffen zijn aardolie, gas en ijzererts.
Upstream is de bovenstroom van de bedrijfskolom. Dat wil zeggen dat dit de stappen zijn die boven in de bedrijfskolommen van de bio-, gas-, metaal-, en olieindustrie plaatsvinden.
Van IJzer tot Strijkijzer
Upstream
1. Exploratie
IJzer wordt over de hele wereld uit de grond gehaald. Als men vermoed dat er op een bepaalde plek veel ijzer in de grond zit, wordt eerst uitgebreid onderzoek gedaan. Er wordt gekeken wat de omvang van het ijzerertsgesteente is, of de ijzererts gemakkelijk op te graven is en wat het percentage ijzer is dat uit de ijzererts kan worden gehaald. Ook wordt er gekeken of de toekomstige ijzermijn gemakkelijk bereikbaar is, zodat het per trein of boot kan worden vervoerd.
2. Bouwen mijn en aanleggen infrastructuur
De mijn en installaties worden gebouwd en benodigde materialen zoals graafmachines worden aangevoerd. Ook wordt er een infrastructuur aangelegd om de ijzererts te transporteren. Als de ijzererts aan de oppervlakte wordt gewonnen is sprake van een open mijn. In een open mijn wordt de ijzererts van de bodem geschraapt (dagbouwmijn) of weggesneden (groeve). Als de erts dieper onder de grond zit, is er sprake van een gesloten mijn. In een gesloten mijn wordt een verticale pijp geplaatst en worden op één (schachtbouw) of meerdere niveaus (diepbouw) horizontale gangen gegraven waar de ijzererts kan worden weggehaald. Ook wordt soms gekozen om vanaf de oppervlakte schuin naar beneden een gang gegraven en ijzer te delven (stollenbouw).
2. Winnen ijzererts
De ruwe ijzererts kan nu worden gedolven. In grote mijnen wordt 24 uur per dag doorgewerkt. Vaak werken er honderden mensen die in de omgeving rond de mijn zijn komen wonen. Een mijn zorgt vaak voor een grote werkgeledenheid. In ondergrondse mijnen worden explosieven geplaatst om grote brokken ijzererts los te krijgen. Vervolgens worden deze blokken tot kleinere stukken vermalen en via het ondergrondse gangenstelsel en wegen naar boven gebracht via transportbanden en vrachtwagens.
